EUROPEJSKI FESTIWAL NAUKI „SCIENCE ON STAGE”
Zenona Stojecka
I LO im. T. Kościuszki w Wieluniu
Festiwal „Science on Stage” jest inicjatywą europejską, jest to forum wymiany doświadczeń nauczycieli w zakresie nauczania przedmiotów przyrodniczych. Wszystko zaczęło się od festiwalu „Physics on Stage” w 2000 roku. Po trzech edycjach tej imprezy działania rozszerzono na wszystkie przedmioty przyrodnicze. Obecnie festiwal odbywa się co 2 lata. Innowacyjne i inspirujące nauczanie jest postrzegane obecnie jako kluczowy element, który może zachęcić młodych ludzi do nauki przedmiotów ścisłych. „Science on Stage” umożliwia wymianę dobrych praktyk, innowacyjnych pomysłów zmierzających do poprawy jakości nauczania. Promując ciekawe pomysły, zwiększając atrakcyjność lekcji, pobudzamy zainteresowanie uczniów nauką i technologią. Właśnie znalezienie nowych sposobów pobudzania zainteresowań młodzieży i dzieci, poczynając już od przedszkola, oraz poprawa jakości nauczania przedmiotów przyrodniczych jest zasadniczym celem spotkań europejskich nauczycieli.
W dniach 16-19 kwietnia 2011 roku odbywał się w Kopenhadze Europejski Festiwal "Science on Stage". Tym razem 350 nauczycieli z 24 krajów europejskich i Kanady gościło w nowoczesnej szkole średniej Ørestad Gymnasium. Szkoła ta, zupełnie niepodobna do naszych, ma na czterech kondygnacjach bardzo dużo wolnej przestrzeni, co doskonale nadawało się do zorganizowania swoistych, międzynarodowych targów edukacyjnych. Na poszczególnych piętrach znajdowały się również sale, w których można było przeprowadzić zajęcia warsztatowe. Festiwal otworzył duński minister edukacji Troels Lund Poulsen.
Fot. 1. Duński minister edukacji otwiera festiwal
Zajęcia festiwalowe przyjmowały różne formy: były to zajęcia warsztatowe, zajęcia typu „Master Class”, prezentacje na scenie i tzw. targi, na których wszyscy nauczyciele mogli zaprezentować swoje projekty. Oferta zajęć warsztatowych była bardzo duża. Każdy znajdował wiele tematów, które go interesowały. Problem polegał raczej na tym, że nie można było uczestniczyć jednocześnie w kilku zajęciach. Również stoiska poszczególnych krajów były bardzo bogate. Tu również należało dokonywać wyboru: obejrzeć, posłuchać, czy tylko zabrać ulotkę informacyjną, zapisać adres strony internetowej. Każdy uczestnik mógł zatem usłyszeć, zobaczyć zupełnie inne pokazy, doświadczenia. Na zakończenie każdego dnia odbywały się krótkie spotkania podsumowujące i ukazujące to, co ciekawego działo się na stoiskach poszczególnych krajów. Pełny program spotkania oraz krótkie streszczenia można znaleźć na stronie www.science-on-stage.eu. Dodatkowo, uczestnicy festiwalu mieli możliwość obejrzenia spektaklu „Kopenhaga”, zwiedzenia kopenhaskiego „Eksperimentarium” czy wybrania jednej z wielu krótkich, proponowanych przez organizatorów wycieczek.
Przewodniczącym delegacji polskiej na Festiwal „Science on Stage” był prof. Wojciech Nawrocik z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Członkami delegacji byli:
- mgr Maria Dobkowska – Zespół Szkół Integracyjnych nr 62 im. Raoula Wallenberga w Warszawie
- mgr Dominika Domaciuk – III Licem Ogólnokształcące im Unii Lubelskiej w Lublinie
- mgr Cezary Filipiuk – I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Pszczynie
- dr Joanna Gryboś - Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II w Pawłowicach
- mgr Urszula Grabowska – Gimnazjum im. Prof. S. Kielicha w Borowie
- dr Jerzy Jarosz – Instytut Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
- mgr inż. Danuta Jesiak - Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Obornikach
- Robert Malocha – uczeń Zespołu Szkół Elektronicznych i Telekomunikacyjnych w Olsztynie
- dr Aneta Mika - VI Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego w Szczecinie
- mgr Ewa Pater – Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi w Świnoujściu
- mgr Zenona Stojecka - I Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki w Wieluniu
- mgr Zbigniew Trzmiel – I Liceum Ogólnokształcące w Lesznie.
Dodatkowo w festiwalu uczestniczyli: mgr Mirosław Łoś z Zespołu Szkół Publicznych w Cząstkowie Mazowieckim oraz uczniowie z Liceum Ogólnokształcącego im. Mieszka I w Świnoujściu.
Fot. 2. Polska grupa na festiwalu w Kopenhadze
Członkowie naszej reprezentacji pokazywali ciekawe doświadczenia, prezentowali swoje projekty przy polskim stoisku. Jedynie pani Maria Dobkowska wraz z Mirkiem Łosiem prowadzili warsztaty, które spotkały się z dużym zainteresowaniem. Omawiając nowe technologie w nauczaniu fizyki pokazali ciekawe zastosowania kamery internetowej czułej na podczerwień.
Jak to zwykle na festiwalu bywa, najlepsze projekty zostały nagrodzone.
I tak, pierwsza nagroda w wysokości 2000 euro została przyznana za niemiecki projekt „High Speed/Slow motion”, czyli „Zjawiska fizyczne w zwolnionym tempie”. Wykorzystując aparat cyfrowy z opcją robienia szybkich zdjęć seryjnych, można analizować krok po kroku procesy i zdarzenia zachodzące bardzo szybko. Autorzy pokazali to na przykładzie karate, łamania spaghetti, spadania kropel wody, eksplozji balonu.
Kolejne cztery projekty zostały nagrodzone kwotą 1000 euro.
Projekt irlandzki „Colourful Science – introducing aqua beads” polegał na użyciu hydroponicznych, żelowych kul do ukazania istotnych procesów biologicznych. Kule te wzrastając, pochłaniają wodę i zwiększają swą objętość aż 150 razy! Na powierzchni „aqua beads” można hodować glony Chlorella algae, które następnie wykorzystuje się do ukazania procesu fotosyntezy. W doświadczeniu tym niezbędne jest użycie czujników CO2 i O2 połączonych z komputerem za pomocą interfejsu. Kule wodne, po umieszczeniu w długich, przepuszczalnych rurach mogą symulować erytrocyty i doskonale obrazują zjawisko dyfuzji w tkankach. Zastosowanie kul wodnych umożliwia również zrozumienie działania czopków siatkówki oka.
Projekt hiszpański „Thermoelectric Solar Energy” zwracał uwagę na to, że kosztem energii słonecznej można wytwarzać prąd elektryczny bez użycia ogniw fotowoltaicznych. Na zajęciach warsztatowych uczestnicy samodzielnie konstruowali paraboliczne zwierciadła. W płaszczyźnie ogniskowej montowane były rurki z możliwością napełnienia ich syntetycznym olejem. Olej może się tam nagrzewać aż do 400˚C. Wypływając, olej nagrzewa wodę, ta z kolei zamieniona w parę może wprawiać w ruch turbiny, wytwarzając prąd elektryczny.
Fot. 3. Warsztaty „Thermoelectric Solar Energy”
Kolejny nagrodzony projekt „Cosmi wants to know – Children’s planetary walk Lichtenberg” to forma wypadu rodzinnego, którego celem jest przekazanie dzieciom wiedzy. (Cosmi chce wiedzieć…). Polega on na możliwości „przejścia wśród planet”. Przy każdej planecie znajduje się zestaw małych eksperymentów, które pozwolą zrozumieć specyfikę danej planety. Drugi, niemiecki nagrodzony projekt „Physics from the inside out” wyjaśnia skomplikowane procesy fizyczne i działanie różnych urządzeń. Dzięki doświadczeniom, fizyka przestaje być postrzegane przez słuchaczy jako „sucha” nauka, ale staje się czymś ważnym, użytecznym. Eksperymenty naukowe pomogły wyjaśnić skomplikowane procesy wręcz „od podszewki”. Taka praktyczna metoda nauczania pozwala na szczegółowe i zabawne przedstawienie np. pracy serca.
Pozostałe trzy nagrody, w formie zaproszeń na atrakcyjne szkolenia, zostały przyznane za następujące projekty:
- „See the sound, hear the light”. Był to niezmiernie ciekawy pokaz na scenie w wykonaniu 2 członków drużyny czeskiej: Jak zobaczyć dźwięk i usłyszeć światło? Całe przedstawienie polegało na zrozumieniu dźwięków, tonów i procesu słyszenia. Do doświadczenia wykorzystano nieskomplikowane elementy – fotodiodę, głośniki oraz wskaźnik laserowy. Na początku wyjaśniono działanie tych elementów, a następnie zasadę ich współdziałania. Na tej podstawie można było stopniowo i intuicyjnie zrozumieć podstawy akustyki. Eksperyment pokazał także związek między poziomem natężenia dźwięku a jego częstotliwością. Można było również świetnie się bawić słuchając i oglądając proste optyczno-muzyczne instrumenty.
Fot. 4. Pokaz „Zobaczyć dźwięk, usłyszeć światło”
- „From Rainbows to the Chemistry of Colours”. Ten grecki projekt składał się z dwóch części. Cześć pierwsza opierała się na eksperymencie wyjaśniającym fenomen powstawania tęczy. Zaczęło się od analizy światła białego przechodzącego przez pryzmat, a następnie przez wodę. To samo powtórzono dla światła zielonego i czerwonego. Na koniec pokazano eksperyment polegający na przejściu światła słonecznego przez kroplę wody, w wyniku czego powstała tęcza. Doświadczenia te wykorzystano w interdyscyplinarnym podejściu do fizyki, chemii i biologii. Opierało się ono na przekazaniu koncepcji: „Science teaching: winning hearts and minds”.
- “Studying Chemistry with Pliny the Elder” – Projekt włoski, polegał na prowadzeniu kursu chemii na podstawie wątpliwości i doświadczeń Pliniusza Starszego, przy wykorzystaniu „Naturalis Historia”. Ma on na celu poprawienie relacji między nauczycielem a uczniem, oraz motywowanie do nauki. Uczniowie dochodzą sami do pewnych odkryć, np. robiąc perfumy Juliusza Cezara. Doświadczenie pokazuje, że nawet leniwi uczniowie wykazują chęć do pracy i są ciekawi nowych metod badawczych.
Na festiwalu nagrodzono jedynie kilka projektów. Wiele innych jest równie wartościowych. Moją uwagę zwróciły zajęcia Master Class pod tytułem „What happens next?”. Przedstawiono ciekawy, zachęcający do myślenia sposób nauczania. Polega on na wytworzeniu sytuacji problemowej z wykorzystaniem ogólnie dostępnych materiałów i postawieniu pytania „Co stanie się później?” lub „Co stanie się, gdy…” Zaciekawieni uczniowie stawiają hipotezy, dyskutują ze sobą. Gdy już ustalą ostateczną odpowiedź, przeprowadzamy eksperyment weryfikując wcześniejsze rozumowanie. Szereg propozycji takich problemów znajdziemy na stronie internetowej www.scienceonstage2.co.uk. Osoby chętne mogą się również zarejestrować do grupy „What happens next” na stronie www.talkphysics.com.
Zaskoczyła mnie również możliwość pokazania w klasie, w bardzo prosty sposób efektów soczewkowania grawitacyjnego. Ilustruje to fot.5. Opis projektu „Experienses on gravitational lenses in the classroom by means EAAE’S materials” można znaleźć na stronie www.eaae-astronomy.org.
Fot. 5. Tak można w klasie zademonstrować zjawisko soczewkowania grawitacyjnego
Fot. 6 Fragment pokazu „Co się stanie, gdy"
Co mogłabym zaproponować osobom, którym głęboko na sercu leży dbałość o jakość swego nauczania, a którym nie dane było uczestniczyć w Science on Stage? Czy mają szansę dotrzeć do ciekawych materiałów edukacyjnych prezentowanych na festiwalu?
Okazuje się, że tak. Uczestnicząc w zajęciach „Master Classes” dowiedziałam się o realizacji nowego projektu „Scientix”. Od grudnia 2009 r. Scientix zbiera materiały dydaktyczne i wyniki badawcze europejskich programów nauczania przedmiotów ścisłych. W maju 2010r. uruchomiono nowy portal internetowy Scientix (www.scientix.eu). Projekt ten jest realizowany w imieniu Komisji Europejskiej przez europejską sieć szkolną European Schoolnet (www.europeanschoolnet.org). Portal przeznaczony jest dla nauczycieli, badaczy, decydentów politycznych, podmiotów lokalnych, rodziców oraz osób zainteresowanych kwestiami nauczania przedmiotów ścisłych. Scientix nie tylko zapewnia dostęp do materiałów edukacyjnych, ale ułatwia również regularne rozpowszechnianie i wymianę informacji, oraz najlepszych praktyk w dziedzinie nauczania przedmiotów ścisłych z całej Unii Europejskiej. Scientix zgromadził już materiały pochodzące z setek europejskich projektów. Ten nowy portal dostępny jest obecnie w sześciu językach; angielskim, niemieckim, francuskim, hiszpańskim, włoskim i polskim. Jeśli jednak znajdziemy materiały dydaktyczne, które nie są dostępne w preferowanym przez nas języku, możemy zarejestrować się w Scientix i używając usługi „tłumaczenie na zamówienie” poprosić o przetłumaczenie na jeden z 23 języków europejskich. Scientix zamierza, poprzez swoje i inne serwisy internetowe, stworzyć aktywną społeczność użytkowników na rzecz nauczania przedmiotów ścisłych w Europie. Jednak Scientix to nie tylko strona internetowa. W ciągu trzech lat zostanie zorganizowanych szereg warsztatów i konferencji, które sprzyjać będą tworzeniu sieci kontaktów wśród społeczności naukowych i edukacyjnych. Rejestrując się w Scientix zapewniamy sobie otrzymywanie comiesięcznego biuletynu zawierającego informacje na temat aktualizacji na portalu. Również uczestnicy festiwalu „Science on Stage” zachęcani byli do przysyłania ciekawych, prezentowanych na festiwalu materiałów edukacyjnych.
Innym sposobem wyszukiwania ciekawych pomysłów jest korzystanie z kwartalnika „Science in School” www.scienceinschool.org. Czasopismo, zupełnie bezpłatnie, jest dostępne w postaci wydrukowanej w języku angielskim. Dostępne jest również w postaci elektronicznej. Zawiera artykuły przetłumaczone na 28 języków europejskich, w tym również na język polski. „Science in School” zawiera materiały dydaktyczne nie tylko z biologii, fizyki, chemii ale także z astronomii, matematyki czy nauk o Ziemi. Znajdziemy tu również najnowsze doniesienia naukowe, opisy projektów edukacyjnych, wywiady z nauczycielami i naukowcami, recenzje książek, filmów i stron internetowych. Ponadto ze strony www.science-on-stage.de można pobrać trzy kolejne publikacje „Teaching Science in Europe”.
Mamy zatem szereg możliwości dostępu do materiałów edukacyjnych wypracowanych w krajach europejskich w zakresie nauczania przedmiotów przyrodniczych.
