Science on Stage festival 2013
Felieton Pani mgr Zenony Stojeckiej z I LO im. T. Kościuszki w Wieluniu na temat Europejskiego Festiwalu Edukacyjnego Science on Stage 2013 Słubice/Frankfurt nad Odrą, 25-28 kwietnia 2013 r.
Europejski Festiwal Edukacyjny „Science on Stage 2013”, zorganizowany wspólnie przez polsko-niemiecki Komitet Organizacyjny, odbył się w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą w dniach 25-28.04.2013 r. Jego mottem było „Przekraczanie Granic w Nauczaniu Przedmiotów Przyrodniczych". W festiwalu uczestniczyło ok. 350 nauczycieli biologii, chemii, fizyki i matematyki – entuzjastów z 26 krajów. Polska reprezentowana była przez grupę liczącą około 60 nauczycieli i pracowników wyższych uczelni zajmujących się dydaktyką. Na czele Komitetu Organizacyjnego, ze strony polskiej, stał Przewodniczący Krajowego Komitetu „Science on Stage”, prof. Wojciech Nawrocik z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Głównym celem festiwalu jest umożliwienie nauczycielom wymiany doświadczeń i koncepcji w nauczaniu, zainspirowanie nowymi pomysłami, a tym samym poprawa jakości nauczania przedmiotów przyrodniczych. Tematami przewodnimi festiwalu były:
- - uczenie się przez dociekanie i odkrywanie
- - technologie przekazywania informacji
- - przedmiot przyroda w przedszkolu i w szkole podstawowej
- - współpraca między szkołami
- - krajobrazy uczenia się.
Zajęcia podczas festiwalu miały różne formy. Każdy nauczyciel uczestniczył w tzw. targach, na których prezentował swój projekt. Do dyspozycji miał stół, czyli miejsce do przeprowadzania doświadczeń oraz ściankę , na której, w postaci plakatu, prezentował najważniejsze idee swej pracy. Oprócz tego, odbywały się zajęcia warsztatowe, zajęcia typu „master class”, przedstawienia teatralne na dużej scenie, prezentacje plenarne, pokazy wybranych w danym dniu doświadczeń. Mieliśmy również okazję wysłuchać ciekawego wykładu, popartego prezentacją multimedialną pt. „Bozon Higsa i LHC”. Wygłosił go dr Rolf Landua z Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych - CERN.
Sobota, 27 kwietnia była tzw. „Dniem otwartym”. Z możliwości obejrzenia ciekawych doświadczeń, projektów i pokazów skorzystało wielu nauczycieli zarówno z Polski, jak i z Niemiec. Przybywając, niejednokrotnie z całymi rodzinami, wprowadzali swe dzieci w pasjonujący świat nauk przyrodniczych, tym bardziej, że dla dzieci było przygotowanych wiele pokazów.
Oferta pokazów była tak duża, że wręcz niemożliwym było zobaczyć wszystko. Każdy jednak znalazł coś ciekawego, coś, co go szczególnie zainteresowało. Atmosfera festiwalu była niepowtarzalna. Organizacja całej imprezy w Collegium Polonicum – świetna! Studenci dwoili się i troili, by wszystkim wszystko wyjaśnić i dobrze pokierować. A polska kuchnia podczas zajęć festiwalowych i uroczysta kolacja w budynku Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie były wspaniałe!
Prezentowane projekty podlegały również ocenie 16-osobowego międzynarodowego jury.
W kategorii „Uczenie się przez dociekanie i odkrywanie” nagrodę uzyskał Emmanuel Thibault z Francji za projekt “The ‘Objectif Tourne-Sol project’ or how to shorten the flight of a solar balloon safely?” Projekt ten dotyczył znalezienia sposobu bezpiecznego sprowadzania balonu na ziemię i wielokrotnego wykorzystywania go do badań atmosfery.
W kategorii „Technologie przekazywania informacji” nagrodę uzyskali: Dobromiła Szczepaniak i Wojciech Gańcza z Polski za projekt „Od mechaniki do elektroniki przez stworzenie wyposażenia pracowni fizycznej”. W projekcie prezentowanym przez nauczycieli z Wrocławia uczniowie, na zajęciach koła fizycznego, samodzielnie konstruowali zestawy doświadczalne, a wyniki doświadczeń analizowali wykorzystując narzędzia ICT.
W kategorii „Przyroda w przedszkolu i szkole podstawowej” nagrodę uzyskał zespół z Włoch: Emanuela Bianchi, Anna Vinella, Nicoletta Balzaretti za projekt “Kids Science – Scientific literacy for children”. W tym interdyscyplinarnym projekcie autorki pokazują, jak można ciekawie przekazywać wiedzę przyrodniczą małym dzieciom, wyzwalać ich kreatywność i budzić odpowiedzialność za środowisko naturalne.
W kategorii „Współpraca między szkołami” nagrodę uzyskały: Janina Kula, Aneta Gut-Sulima, Anna Handzlik, Katarzyna Kordas za projekt „Bielsko-Biała chroni klimat”. Projekt polegał na współpracy bielskich szkół z władzami samorządowymi. Jego wynikiem jest wzrost świadomości społecznej na temat ochrony środowiska, w którym żyjemy i odpowiedzialności za jego przyszłość .
W kategorii „Krajobrazy uczenia się” nagrodę uzyskał zespół z Włoch: Lorenza Resta, Giovanni Pezzi, Liceo Torricelli, Faenza za projekt : “Matebilandia, experiencing mathematical modeling in an amusement park”. W rozrywki. Poprzez badanie i modelowanie krzywych opisują ruch obiektów tam się znajdujących.
Po raz pierwszy na festiwalu pojawiła się nagroda publiczności, czyli nagroda nauczycieli obecnych na imprezie. Dotyczyła ona jedynie projektu przedstawianego w ramach targów, na stoisku. Zdobyły ją Edyta Dzikowska i Hanna Moczko za projekt „Mali odkrywcy – fizyka i chemia dla dzieci”. Bardzo ciekawe i kolorowe stoisko naszych koleżanek przyciągało uwagę wielu zwiedzających, a największym zainteresowaniem cieszyło się doświadczenie z wirującym łańcuchem balonów, które utrzymywały się w powietrzu dzięki strumieniowi powietrza z suszarki do włosów.
Fot.1. Laureatki nagrody publiczności wraz z Marią Dobkowską - członkiem Komitetu Organizacyjnego SoS -13
Widać zatem, że występ delegacji polskiej był w tym roku wyjątkowo udany. Polscy nauczyciele uzyskali połowę możliwych nagród!
Spośród wielu interesujących projektów, które mnie zaciekawiły i inspirują do dalszej pracy, należą na pewno te, których zastosowanie w procesie lekcyjnym jest natychmiastowe. Zasadniczą zaletą jest ich prostota i łatwy dostęp do potrzebnych materiałów. Takie pomysły przedstawił m.in. Zdenek Sabatka z Pragi w projekcie pt. „Pomiary w elektrostatyce”. Pokazał on m.in. prostą metodę sprawdzania słuszności prawa Coulomba. Do eksperymentu potrzebne są: 3 piłeczki pingpongowe pokryte przewodząca farbą, słomki, do których można kuleczki przykleić, zasilacz wysokonapięciowy do ich ładowania, statyw z uchwytem umożliwiającym zmianę położenia jednej piłeczki, miara z dokładnością do 1 mm, waga elektroniczna. Zmieniając odległość między kulkami, każdorazowo odczytujemy wskazania wagi. Na tej podstawie można uzyskać wykres zależności siły wzajemnego oddziaływania kulek od odległości między ich środkami. Aby zmienić ładunek kulki, wystarczy ją zetknąć z drugą identyczną, nienaładowaną. Analizując wyniki doświadczenia, można dodatkowo uwzględnić wpływ zjawiska indukcji elektrostatycznej na rozmieszczenie ładunków w kulkach.
Inna propozycja pomiarów w elektrostatyce - to wyznaczanie pojemności kondensatora płaskiego. Potrzebna jest książka, 2 kawałki (A4)folii aluminiowej i miernik uniwersalny z możliwością pomiaru pojemności. Kawałki folii wkładamy między kartki książki i podłączamy do nich multimetr. Zmieniając ilość kartek papieru między foliami (np. 10, 20, 30,…), możemy badać zależność pojemności kondensatora płaskiego od odległości między jego okładkami. Składając folię na coraz mniejsze kawałki, możemy badać zależność pojemności od powierzchni okładek. Znając pojemność takiego kondensatora, powierzchnię okładek oraz odległość miedzy nimi możemy wyznaczyć przenikalność elektryczną papieru.
Fot. 3. Pomiary w elektrostatyce w wykonaniu Z. Sabatki (Czechy)
Bardzo ciekawe, proste doświadczenia z wykorzystaniem papieru, słomek do picia napojów, oleju, magnesów, pokazywał Janos Marki-Zay z Węgier. Pocierając suknem słomki do picia, demonstrował własności oddziaływań elektrostatycznych i zjawisk z nimi związanych. Taka naelektryzowana słomka służyła mu nawet jako model elektronu. Wiele swych pomysłów czerpał z materiałów dostępnych w Internecie na stronach: http://www.nuffieldfoundation.org/practical-physics, http://www.youtube.com/user/physicseducation#p/u.
Fot. 4. Modelowanie oddziaływań za pomocą naelektryzowanych słomek - J. Marki-Zay (Wegry).
Z kolei Ludmila Onderova z Uniwersytetu w Koszycach (Słowacja) prezentowała szereg interesujących doświadczeń z balonami. Były to wyniki prac w ramach projektu na krajowy festiwal „Science on Stage”. Mnie jednak najbardziej spodobał się eksperyment z diodami LED, które zanurzone w elektrolicie mogły świecić. Najjaśniej świeciła dioda wówczas, gdy ustawiona była równolegle do wektora natężenia pola elektrycznego. Gdy ustawiono ja prostopadle – nie świeciła; nie było bowiem różnicy potencjałów miedzy jej końcami. Dodatkowo połączono równolegle 2 diody: w kierunku przewodzenia i zaporowym. Dzięki temu można było zaobserwować kierunek przepływu prądu.
Fot. 5. Eksperymenty w wykonaniu Ludmily Onderovej z Uniwersytetu w Koszycach (Słowacja)
Dużym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia warsztatowe prowadzone przez Davida Featonby (UK) ze wsparciem Zuzany Jescovej (Słowacja) pt. „What happens next?” Przedstawione tu propozycje można wykorzystać w celu wytworzenia sytuacji problemowej podczas lekcji, stawiając pytanie: „Co stanie się później?” lub „Co stanie się, gdy…” Zaciekawieni uczniowie stawiają hipotezy, dyskutują ze sobą. Gdy już ustalą ostateczną odpowiedź, przeprowadzamy eksperyment, weryfikując wcześniejsze rozumowanie. Eksperymenty tego typu możemy również wykorzystać na festiwalach nauki w celu popularyzacji fizyki, podczas konkursów, a także jako ciekawą formę pracy domowej ucznia. Szereg propozycji takich problemów znajdziemy w Internecie; wystarczy w wyszukiwarce wpisać „What happens next?” oraz podać nazwisko autora pomysłów – Featonby.
Fot.6. David Featonby podczas prowadzenia warsztatów pt. „What happens next?” (UK)
Czy w kuchni można wyznaczyć wartość prędkości światła? Okazuje się, że tak! Potrzebna będzie tekturowa tacka, plastelina, linijka i mikrofalówka. Na tacce układamy płaską warstwę plasteliny i wkładamy ja na chwilę do mikrofalówki. Po wyciągnięciu możemy bez trudu odczytać długość fali. Znając częstotliwość mikrofal – 2450 MHz, obliczamy wartość prędkości światła w powietrzu. Równie prosto można pokazać, iż kosztem pracy mechanicznej wzrasta energia wewnętrzna układu. Wystarczy do słoika wlać nieco wody, zmierzyć temperaturę i włączyć mikser. Po chwili – ponownie zmierzyć temperaturę, zauważymy jej wzrost! Te i szereg innych propozycji doświadczeń, możliwych do wykonania za pomocą przedmiotów codziennego użytku, demonstrował Hugo Perez-Garcia z Hiszpanii. Inne ciekawe propozycje eksperymentalne można znaleźć na stronie uniwersytetu w Murcji http://bohr. inf.um.es/miembros/rgm/.
Fot. 7 Eksperymenty fizyczne w kuchni – H. Perez – Garcia (Hiszpania)
Wielu z nas, już w przyszłym roku szkolnym, rozpocznie w klasach biologiczno-chemicznych nauczanie nowego przedmiotu pt „Fizyka medyczna”. Jak pokazać działanie układu krwionośnego i oddechowego, pracę i obciążenie mięśni, działanie respiratora, wyjaśnić problem dyskopatii, czy powstawania żylaków? Propozycje prostych, a jednocześnie bardzo interesujących pokazów z biofizyki przedstawiła Aneta Mika ze Szczecina.
Fot. 7. Eksperymenty z biofizyki przeprowadza Aneta Mika (Szczecin)
Co dodatkowo poleciłabym nauczycielom, którzy nie uczestniczyli w tej międzynarodowej imprezie? Przede wszystkim warto korzystać z materiałów znajdujących się stronach internetowych. I tak, ze strony niemieckiej http://www.science-on-stage.de można pobrać trzy kolejne publikacje „Teaching Science in Europe”. Polecam szczególnie ostatnią publikację pt. „SCIENCE TEACHING: WINNING HEARTS AND MINDS”, w której znajdują się opisy bardzo ciekawych projektów z fizyki, chemii, biologii prezentowanych podczas Festiwalu „Science on Stage” w Kopenhadze w 2011r. Są one dostępne w języku angielskim i niemieckim. Na szczególną uwagę zasługują również materiały edukacyjne zawarte w publikacji pt. „Stage Developing Teaching Materials for ICT [Information and Communications Technology] in Natural Sciences”. Publikacja ta jest wynikiem współpracy 20 nauczycieli z 15 państw. Zawiera opisy projektów badawczych z zakresu przedmiotów przyrodniczych, do opracowania których użyto narzędzi ICT (technologii informacyjnej). Materiały te są do pobrania również ze strony http://www.science-on-stage.de w trzech wersjach językowych: w językach angielskim, niemieckim i hiszpańskim.
Zachęcam również do korzystania z portalu multimedialnego SIEMENS/Stiftung https://medienportal.siemens-stiftung.org . Portal oferuje ponad 4000 pozycji materiałów edukacyjnych dotyczących nauki, techniki, ekologii, społeczeństwa i kultury, możliwych do wykorzystania zarówno w szkole podstawowej, jak i w średniej. Po zarejestrowaniu się na portalu można pobrać wiele ciekawych artykułów, zdjęć, filmików w języku angielskim lub niemieckim.
Dodatkowo zachęcam do korzystania z materiałów edukacyjnych zawartych w kwartalniku „Science in School” www.scienceinschool.org. Czasopismo, zupełnie bezpłatnie, jest dostępne w postaci wydrukowanej w języku angielskim. Dostępne jest również w postaci elektronicznej. Zawiera artykuły przetłumaczone na 28 języków europejskich, w tym również na język polski. „Science in School” zawiera materiały dydaktyczne nie tylko z biologii, fizyki, chemii ale także z astronomii, matematyki czy nauk o Ziemi. Znajdziemy tu również najnowsze doniesienia naukowe, opisy projektów edukacyjnych, wywiady z nauczycielami i naukowcami, recenzje książek, filmów i stron internetowych.
Mgr Zenona Stojecka
I LO im. T. Kościuszki w Wieluniu
